Η άρθρωση του γονάτου - τραυματισμοί, αποκατάσταση και ενδυνάμωση των μυών

Η άρθρωση του γονάτου (ή γόνατος) είναι μια μεγάλη, περίπλοκη άρθρωση που συνδέει το μηρό (μηριαίο οστό) με την κνήμη (κνήμη και περόνη) και την επιγονατίδα (patella). Είναι ιδιαίτερα καταπονούμενη άρθρωση καθώς δέχεται και μεταβιβάζει επιβαρύνσεις από το πάνω μέρος του σώματος προς τα άκρα πόδια. Oι κινήσεις που πραγματοποιούνται χάρη στο γόνατο είναι η έκταση και η κάμψη της κνήμης, ενώ σε πολύ περιορισμένο βαθμό γίνονται ελαφρές στροφικές κινήσεις.

Πρόσθια όψη γονάτου. Πηγή εικόνας Βικιπαίδεια.

Αρχιτεκτονική της άρθρωσης (αρθρική δομή) . Η άρθρωση περιβάλλεται από έναν θύλακα (κάτι σαν μικρή σακούλα) και μέσα στην άρθρωση υπάρχει το αρθρικό υγρό που λιπαίνει τα οστά και τα υπόλοιπα δομικά στοιχεία της άρθρωσης κατά την κίνηση.

Οι μύες συνδέονται με τα οστά με τους τένοντες. Ο τετρακέφαλος τένοντας συνδέει τους μυς της πρόσθιας επιφάνειας του μηρού με την επιγονατίδα. Από την κάτω πλευρά της επιγονατίδας και προς την κνήμη συνδέεται με τον επιγονατιδικό τένοντα.

Όπως γίνεται διακριτό από τις εικόνες , οι χιαστοί σύνδεσμοι, εμπρός, πλάγια και οπίσθια συγκρατούν και σταθεροποιούν την άρθρωση και  προστατεύουν το θύλακα. Ανάμεσα στο μηριαίο οστό και τα οστά της κνήμης βρίσκονται δυο δίσκοι ινοχόνδρινοι, ο έσω και έξω μηνίσκος. Επειδή οι άκρες του μηριαίου οστού είναι σφαιρικές ενώ της κνήμης επίπεδη και δεν προσαρμόζονται ομαλά στην σύνδεσή τους, οι μηνίσκοι λειτουργούν αφενός ως απορροφητικά σφουγγαράκια που δέχονται τις επιβαρύνσεις, αφετέρου προστατεύουν τα οστά από φθορές τριβής.

Πρόσθια όψη γονάτου. Πηγή εικόνας: https://salmasmarios.gr/traymatismoi-rikseis-plagiwn-sundesmwn.html

Αρχιτεκτονική της άρθρωσης (αρθρική δομή) . Η άρθρωση περιβάλλεται από έναν θύλακα (κάτι σαν μικρή σακούλα) και μέσα στην άρθρωση υπάρχει το αρθρικό υγρό που λιπαίνει τα οστά και τα υπόλοιπα δομικά στοιχεία της άρθρωσης κατά την κίνηση.

Οι μύες συνδέονται με τα οστά με τους τένοντες. Ο τετρακέφαλος τένοντας συνδέει τους μυς της πρόσθιας επιφάνειας του μηρού με την επιγονατίδα. Από την κάτω πλευρά της επιγονατίδας και προς την κνήμη συνδέεται με τον επιγονατιδικό τένοντα.

Όπως γίνεται διακριτό από τις εικόνες , οι χιαστοί σύνδεσμοι, εμπρός, πλάγια και οπίσθια συγκρατούν και σταθεροποιούν την άρθρωση και  προστατεύουν το θύλακα. Ανάμεσα στο μηριαίο οστό και τα οστά της κνήμης βρίσκονται δυο δίσκοι ινοχόνδρινοι, ο έσω και έξω μηνίσκος. Επειδή οι άκρες του μηριαίου οστού είναι σφαιρικές ενώ της κνήμης επίπεδη και δεν προσαρμόζονται ομαλά στην σύνδεσή τους, οι μηνίσκοι λειτουργούν αφενός ως απορροφητικά σφουγγαράκια που δέχονται τις επιβαρύνσεις, αφετέρου προστατεύουν τα οστά από φθορές τριβής.

Τραυματισμοί

Ως επί το πλείστον, οι τραυματισμοί που παρατηρούνται στην άρθρωση έχουν να κάνουν με τους συνδέσμους ή με τους μηνίσκους. Προκαλούνται από κάποια απότομη, βίαιη και κακά εκτελεσμένη κίνηση ή λόγω "κακής" χρήσης των κινήσεων ή υπέρχρησης της άρθρωσης (στις περιπτώσεις ειδικά που η άρθρωση είναι αδύναμη και ομοίως οι μύες που τη στηρίζουν). Οι τραυματισμοί ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, τη σοβαρότητα και την αιτία που τους προκαλεί. Μια αδύναμη άρθρωση και μύες σε συνδυασμό με μικρά τραύματα  παρουσιάζουν τα συμπτώματα του πόνου και του οιδήματος (πρήξιμο και ερυθρότητα) και μειωμένη σταθερότητα ή μάγκωμα κατά την κίνηση. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε τις χοντροπάθειες, τις θλάσεις στους συνδέσμους (μερική ρήξη των ινών του συνδέσμου) ή τις ρήξεις (ολικό κόψιμο σε μέρους του συνδέσμου).  Συνηθισμένη είναι το διάστρεμμα ή η εξάρθρωση, που σημαίνει ότι κάποιο οστό έχει βγει από την κανονική θέση του. Επίσης, ο μηνίσκος σε πολλές περιπτώσεις υποφέρει από ρήξεις ή από φθορές λόγω της γήρανσης ή αρθρίτιδας.

Πρόσθια και πλάγια όψη της άρθρωσης. Πηγή εικόνας: https://robo-orthopedics.gr/rixi-chiaston/

Αποκατάσταση παθήσεων- Ενδυνάμωση

Η αποκατάσταση εξαρτάται από  τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Για παράδειγμα όταν συμβεί ένα κάταγμα ή μια εξάρθρωση, η άρθρωση ακινητοποιείται με νάρθηκα. Σε άλλες περιπτώσεις καταγμάτων, ολικών ρήξεων των συνδέσμων ή των μηνίσκων απαιτείται χειρουργική παρέμβαση. Σε κάθε περίπτωση ένας ορθοπαιδικός πρέπει να προβεί στη διάγνωση του προβλήματος και να προτείνει την κατάλληλη αντιμετώπιση που συχνά ακολουθείται από φυσικοθεραπεία.

Σε λιγότερους σοβαρούς τραυματισμούς ή παθήσεις της άρθρωσης, ή ακόμη και όταν δεν υπάρχει ανιχνεύσιμο τραύμα, αλλά το γόνατο πονάει και καταπονείται ύστερα από δραστηριότητες, αυτό που συστήνεται είναι η ενδυνάμωση των μυών που υποστηρίζουν την άρθρωση. Αλλιώς ονομάζεται και συντηρητική αποκατάσταση, ώστε να αποφευχθεί η εγχειρητική παρέμβαση.  Ταυτόχρονα, η ευλυγισία των μυών και η ευκαμψία της άρθρωσης είναι εξίσου σημαντικές με την ενδυνάμωση, κάτι που δεν τονίζεται αλλά είναι πολύ κρίσιμο.  Η βελτίωση της δύναμης και της ευλυγισίας των μυών θωρακίζει την άρθρωση και αποτελεί μέσο πρόληψης των παθήσεων και των τραυματισμών. Συνηθίζεται να ενδυναμώνουμε μόνο τους μηριαίους και κνημιαίους μυς, ενώ νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι η ενδυνάμωση των μυών που περιβάλλουν την άρθρωση του ισχίου είναι επίσης σημαντική, ώστε οι επιβαρύνσεις στο γόνατο να είναι πιο ομαλές και μικρότερες.

Στα παρακάτω βίντεο ( πηγή: Youtube) θα δείτε ασκήσεις που προτείνονται για τη βασική ενδυνάμωση μετά από τραυματισμού ή τυπικές παθήσεις:

Όταν τα γόνατα μας είναι υγιή και οι μύες μας είναι γυμνασμένοι, ενδεικτικά προτείνονται και οι παρακάτω ασκήσεις (πηγή βίντεο youtube):